Ταλέντο γεννιέσαι ή γίνεσαι;

 

Της Νικολένας Ευθυμίου

Με το άρθρο αυτό θα ήθελα να εκφράσω την προσωπική μου άποψη γύρω από ένα θέμα που είμαι σίγουρη ότι προβληματίζει πολλά νέα παιδία και έφηβους που ασχολούνται με τον αθλητισμό ή ακόμα και προπονητές που έχουν την θέληση για να αναδείξουν ταλέντα στο κυπριακό αθλητισμό και γονείς που ενδιαφέρονται για το αθλητικό μέλλον των παιδιών τους.

Η λέξη ταλέντο είναι πολυδιάστατη, πολλοί παράγοντες παίζουν ρόλο και χρειάζεται μεγάλο ψάξιμο. 
Πολλοί αθλητικοί ερευνητές παγκοσμίως έχουν ασχοληθεί με αυτό το θέμα και οι γνώμες διίστανται. Κάποιοι από αυτούς πιστεύουν ότι γεννιέσαι, κάποιοι ότι γίνεσαι πάντα με την βοήθεια αξιόλογων προπονητών και κάποιοι άλλοι ότι είναι συνδυασμός και των δυο ,δηλαδή του γενετικού σου προφίλ (dna-γονίδια) και την πολύπλευρη σκληρή δουλεία που θα κάνεις με τον προπονητή. Αναμφισβήτητα το dna παίζει σημαντικό ρόλο για την ανέλιξη ενός αθλητικού ταλέντου, πάραυτα όμως αν μείνει ανεκμετάλλευτο και δεν χρισημοποηθει η σωστή μεθοδολογία προπόνησης και το κατάλληλο κινητικό περιεχόμενο δεν μπορεί το παιδί να προχωρήσει σε υψηλά επίπεδα.
Αντίθετα ,ένα παιδί που δουλεύει με ένα καλό γνώστη του αντικειμένου χρησιμοποιώντας τα σωστά μέσα στις αναπτυξιακές ηλικίες μπορεί να ξεπεράσει ένα άλλο παιδί που έχει το γονότυπο για να γίνει πρωταθλητής. 

Ένα παιδί εξαπλώνει το ταλέντο του από τα διαφορετικά κινητικά ερεθίσματα που θα πάρει και όχι από τις τυπικές ασκήσεις κάθε αθλήματος που οι περισσότεροι προπονητές έχουν σαν στερεότυπο. 

Συμπερασματικά ,το μέλλον του παιδιού εξαρτάται από την τύχη που θα έχει να πέσει σε ΄΄καλά χέρια΄΄. 
Σημαντικό να ξέρουμε ότι η λέξη ταλέντο δεν ενδύκνεται στις αναπτυξιακές ηλικίες. Σ’αυτές τις ηλικίες το παιδί είναι έτοιμο να πάρει σαν σφουγγάρι όλα τα κινητικά ερεθίσματα που θα του δώσουν οι προπονητές και να χτίσει τις γερές βάσεις για την μετέπειτα πορεία του, όπου στην συνέχεια θα εμπλακούν και άλλοι παράγοντες που θα επηρεάσουν θετικά ή αρνητικά την απόδοση του.

Στις αναπτυξιακές ηλικίες πρέπει να αναπτυχθούν όλες οι κινητικές δεξιότητες των παιδιών και συνάμα να βελτιωθούν οι φυσικές τους ικανότητες μέσο ενός πολύπλευρου ασκησιολογίου με ποικίλα ερεθίσματα που θα βελτιώνουν την κινητική του ευφυιά και την κινητική μάθηση. Η κινητική μάθηση είναι η βάση για την ανέλιξη ενός παιδιού στο άθλημα που θα τον/την απορροφήσει. Πρώτα χτίζουμε τις βάσεις δίνοντας πολλές επιλογές και μετά ειδικευόμαστε με τις δεξιότητες του αθλήματος που έχει επιλέξει. Με αυτό τον τρόπο το παιδί θα είναι πιο έτοιμο να ανταποκριθεί στο άθλημα του και να κορυφώσει την απόδοση του μετά τα 10 του χρόνια. 

Άραγε γίνεται αυτό; ή όλοι ακολουθούμε μια ευθεία γραμμή που έχουμε σαν στερεότυπο στο μυαλό μας ότι είναι το σωστό. Δυστυχώς, η πικρή αλήθεια είναι αυτή γιατί όλο και περιορίζεται ο αριθμός των παιδιών που διακρίνονται σε υψηλό επίπεδο. Μας έχει φαει η ξενομανία,γιατί πολύ απλά εκεί βρίσκουμε την εύκολη λύση. Να πάρουμε ένα Αμερικανό και τελείωσε η δουλεία. Όμως, αν δουλεύαμε όπως δουλεύουν οι Αμερικανοί(basketball)δεν θα είχαμε τόσο μεγάλη ανάγκη για τις πολλές μεταγραφές .Το ίδιο ισχύει και για το ποδόσφαιρο. θα ήταν αρκετά υψηλό το επίπεδο με την συμμετοχή αρκετών ντόπιων παικτών και όχι στην πλειοψηφία ξένων. 

Έχω ξεφύγει λίγο από το αρχικό θέμα αλλά αυτό που έχω θίξει πιο πάνω έχει να κάνει με την 

περιθωριοποίηση των ταλέντων που αναδεικνύονται μέσα από τις ακαδημίες και την γρήγορη εξαφάνιση τους από την έλλειψη ευκαιριών και κινήτρων συνάμα.

Ένα παιδί θα ήταν καλά να ξεκινήσει την ενασχόληση του με τον αθλητισμό από μικρή ηλικία (5-6 χρόνων) και στην συνέχεια να είναι έτοιμο να ενταχθεί στα αγωνιστικά τμήματα και να αντεπεξέλθει σε όλες τις αγωνινιστικές καταστάσεις. Τα ταλέντα χτίζονται στις ακαδημίες ,όχι στα αγωνιστικά πρωταθλήματα. Αυτοί που έχουν την εντύπωση ότι τα ταλέντα ξεχωρίζουν στα αγωνιστικά τμήματα λογικό μου φαίνεται γιατί πολύ απλά μεταξύ των τυφλών ξεχωρίζει ο μονόφθαλμος. Αυτό σημαίνει χαμηλό επίπεδο, στο ψηλό επίπεδο δεν ξεχωρίζει ένας ,δυο ,τρεις ,αλλά όλη η ομάδα . 

Εννοείτε ότι κάποιος θα ξεχωρίζει περισσότερο αλλά θα τον στηρίζουν επάξια και οι υπόλοιποι. Αυτό θα πει αναδεικνύω ταλέντα, τα δημιουργώ, δίνω τις βάσεις και τις αρχές για κάθε άθλημα για να έρθει η στιγμή που ο κάθε αθλητής θα έχει την δική του προσωπική θεωρία για το τι βήματα θα κάνει για να φτάσει ψηλότερα. Αυτή είναι η χαρά του προπονητή. Να κάνει ένα μικρό παιδάκι ,ανεξάρτητο αθλητή με βαρόμετρο της απόδοσης του την προσπάθεια για το καλύτερο.

Για παράδειγμα ,μπορεί ένα παιδί να έχει κλίση προς τα αθλήματα του στίβου, τα σωματομετρικά του χαρακτηριστικά και οι ικανότητες του να συγκλίνουν για υψηλότερη ανέλιξη στο στίβο, αλλά να βρίσκεται σε ακαδημίες ποδοσφαίρου. Άραγε, μπορεί ο προπονητής του να το εντοπίσει, δίνοντας του στιβικά ερεθίσματα (ηλικία 7-8 χρόνων). Και αυτό είναι εξίσου σημαντικό η ανίχνευση των χαρακτηριστικών που θα ταίριαζαν καλύτερα σε ένα άθλημα. Θα το αναγνωρίσει, η θα το αφήσει να παίζει ποδόσφαιρο επειδή του αρέσει, και στα 17 του να παρατήσει τον αθλητισμό λόγω χαμηλών επιδόσεων. Η λύση σε αυτό το παράδειγμα ,είναι να του ανοίξει τον δρόμο για τον στίβο με πάντα θετική προσέγγιση και ταυτόχρονα να παίζει και ποδόσφαιρο. Σε αυτές τις ηλικίες μας ενδιαφέρει όπως ανάφερα, η πολύπλευρη προπόνηση. Αυτή είναι η συνταγή για γερές βάσεις και ανάδειξη ταλέντων σε κάθε άθλημα.

Περιληπτικά ,θα αναφέρω τα βασικά βήματα σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα για το χτίσιμο των θεμελιωδών βάσεων για να μπορεί ένα παιδί να ξεχωρίσει στον ελκυστικό χώρο του αθλητισμού και όποιος ενδιαφερθεί θα μπορέσει να εμβαθύνει περισσότερο σε αυτές τις αρχές, και να είστε σίγουροι ότι θα δει τρομερή διαφορά στις επιδόσεις των παιδιών. Καταρχάς, Θα αναφερθώ στην κιναίσθηση, μια αίσθηση υπεύθυνη για την επιβίωση του ανθρώπου. Πχ. το βρέφος μόλις βγει από την κοιλιά την μητέρας του θα κλοτσήσει, στην συνέχεια μόνο του θα μάθει να στέκεται ,να πιάνει ένα αντικείμενο και να μπουσουλάει. Με αυτό το παράδειγμα θέλω να τονίσω ότι οι αισθήσεις μας πρώτα μας διδάσκουν τις κινήσεις. Τα παιδάκια αν δεν δοκιμάσουν μια αθλητική δεξιότητα δεν μπορούν να την μάθουν. Πρώτα αναπτύσσω τα αισθητηριακά ερεθίσματα και επιτρέπουμε στο ανθρώπινο σώμα να βιώσει τις αισθητιαριακές εμπειρίες για να μάθει. Η ενέργεια μιας κίνησης όσο επαναλαμβάνεται αυξάνεται. Επαναλαμβάνουμε τα ερεθίσματα και περιμένουμε να αρχίσει να ωριμάζει το κεντρικό νευρικό σύστημα .

Σε ηλικία 6-7 χρόνων αρχίζει η πρόβλεψη και η κινητική ανάπτυξη παίρνει μια ανοδική πορεία, έχει μια συνεχή μορφή. Εδώ έρχεται να μπει στο παιχνίδι της κινητικής μάθησης ο ρόλος του προπονητή. Τα βήματα για μια πετυχημένη κινητική μάθηση είναι: 

1) Καλλιέργεια νευρομυικου συντονισμού(όσο πιο νωρίς ξεκινήσει το παιδί να αντιλαμβάνεται τον όρο συντονισμό στο σώμα του, τόσο το καλύτερο. Σίγουρα δεν θα τα καταφέρνει σπουδαία, αλλά μετά τα 12 ,θα ανταποκρίνεται καλύτερα σε σχέση με παιδία που δεν έχουν δουλέψει τον συντονισμό. Ο νευρομυικός συντονισμός έχει να κάνει με την καλλιέργεια των συντονιστικών ικανοτήτων (ικανότητα προσανατολισμού,αντίδρασης,ισοροποίας,ρυθμού,διαφοροποιησης,συζευξης,μετατροπής) και την συνεργασία διαφορετικών μυϊκών ομάδων για την εύρυθμη εκτέλεσης μιας δεξιότητας. Η σπουδαιότητα του συντονισμού προέρχεται από το γεγονός ότι καθορίζει την ανάλυση εκμάθησης των κινητικών δεξιοτήτων και την αποτελεσματική χρησιμοποίηση των δεξιοτήτων ανάλογα με τις συνθήκες εκτέλεσης.

2) Πολύπλευρη εξάσκηση των αθλητικών δεξιοτήτων με διαφορετικά μέσα. Δίνουμε διαφορετικά κινητικά ερεθίσματα από διαφορετικές θέσεις στήριξης, τρόπους μετακίνησης, αλλαγή ύψους στόχου,αλλαγή βάρους μπάλας,κλειστά μάτια, συνθήκες πιέσεις και πολλά άλλα. Χρειαζόμαστε ποικιλία εκτέλεσης , δηλαδή αλλαγή πηγών ανατροφοδότησης, αλλαγή ρυθμού εκτέλεσης, πολυπλοκότητα άσκησης, σε πίεση χρόνου, ταχύτητα εκτέλεσης. Αρχικά δίνω στο παιδί ερεθίσματα γνωστά που κατέχει και στην συνέχει αλλάζω την ποικιλία εκτέλεσης. 

3)Εξειδίκευση στο άθλημα. Τώρα ο προπονητής πρέπει να δώσει έμφαση στις ασκήσεις που χαρακτηρίζουν το άθλημα πάντα όμως σε συνδυασμό με τις ασκήσεις συντονισμού. Τώρα χρησιμοποιούμε τις συντονιστικές ικανότητες που έμαθαν τα παιδία στις εξειδικευμένες ασκήσεις του αθλήματος για την ανάπτυξη των δεξιοτητήτων του αθλήματος. Είναι το σημείο που αν ο προπονητής χρησιμοποίησε καλά τις ασκήσεις συντονισμού και την πολύπλευρη εξάσκηση θα τρίβει τα χέρια του και θα είναι σε θέση να τελειοποιήσει την τεχνική εκτέλεσης των δεξιοτήτων που χαρακτηρίζουν το συγκεκριμένο άθλημα. Το παιδί θα αρχίσει να αυτοματοποιεί την τεχνική των δεξιοτήτων .(πχ είναι πολύ πιο εύκολο για ένα παιδάκι που έχει πάρει ερεθίσματα από ασκήσεις ισορροπίας, ρυθμού και σύζευξης στην φάση εξειδίκευσης να μάθει να εκτελεί πιο εύρυθμα και επιδέξια το μπάσιμο στο μπάσκετ) ενώ ένα άλλο που χρειάζεται περισσότερο χρόνο να μάθει την κίνηση δεν σημαίνει ότι είναι αδέξιο ή ατάλαντο, απλά δεν έχει πάρει τα ερεθίσματα της κιναίσθησης που χρειάζονται για να μπορεί να αφομοιώσει την κίνηση του αθλήματος.)Κάποιο άλλο που έχει πάρει την θετική ανατροφοδότηση των ερεθισμάτων στα πρώτα σταδία μάθησης, έχει και την τύχη να έχει τα γονίδια, αργά ή γρήγορα θα αναδειχθεί σε ένα μεγάλο αστέρι. Στην φάση της εξειδίκευσης τα παιδία προετοιμάζονται για να στελεχώσουν τα αγωνιστικά τμήματα και εκεί θα φανεί η δουλεία που έχει γίνει.

4) Καθορισμός στόχων. Πολύ εποικοδομητικό και βοηθητικό θα ήταν ο καθορισμός εξατομικευμένων στόχων για κάθε παιδί σε συνεννόηση με το προπονητή. Ερευνητικά ευρήματα δείχνουν ότι ο καθορισμός στόχων στον αθλητισμό αυξάνει την αυτοαποτελεσματικότητα και την απόδοση των αθλητών σε μικρότερο χρονικό διάστημα από την περίπτωση που δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι στόχοι.

Συνοπτικά, αρχικά προωθούμε την πολύπλευρη εξάσκηση και στην συνέχεια την εξειδίκευση πάντα μέσα στα χρονικά όρια που έχουμε βάλει στη αρχή κάθε χρονιάς. Τα πλεονεκτήματα της πολύπλευρης προπόνησης σε σχέση με την πρόωρη εξειδίκευση είναι ότι ο αθλητής θα έχει υψηλότερη απόδοση μετά τα 18 του χρόνια, θα έχει σταθερή και προοδευτική απόδοση σε αγώνες, μεγαλύτερη διάρκεια αθλητικής καριέρας και λιγότερους τραυματισμούς λόγω της προοδευτικής επιβάρυνσης με την ηλικία. 

Σημαντικό να αναφέρω ότι στην εξέλιξη του παιδιού παίζει ρόλο φυσικά και η ψυχολογική του κατάσταση καθώς και προσωπικότητα του. Ο προπονητής πρέπει να είναι σε θέση να μετατρέπει τα εξωτερικά κίνητρα συμμετοχής σε εσωτερικά. Δηλαδή, οι παίκτες να στηρίζουν την συμμετοχή τους στην προσπάθεια για βελτίωση και να πιστεύουν στις ικανότητες τους. Να δίνουν έμφαση στην σκληρή δουλεία και να πιστεύουν ότι μόνο έτσι έρχεται το αποτέλεσμα, να μην επηρεάζονται καθόλου από εξωτερικές καταστάσεις. 

Μέχρι τώρα πολύ καλή η θεωρία αλλά στην πράξη είναι η ουσία και εκεί φαίνονται τα αποτελέσματα. Πρέπει όλα όσα ανάφερα πιο πάνω να γίνονται σε πρακτικό επίπεδο. Μόνο έτσι θα ήμαστε σε θέση να αναδείξουμε ταλέντα στο χώρο του αθλητισμού. Όπως καταλαβαίνετε η πρακτική εφαρμογή είναι το πιο σημαντικό και το πιο δύσκολο κομμάτι στην προπόνηση για αυτό καλό θα ήταν να μην στηριζόμαστε στα λόγια και τις αερολογίες και να εφαρμόζουμε τις γνώσεις μεθοδικά στην προπόνηση με τα σωστά επιχειρήματα, μόνο έτσι θα κερδίζετε η εμπιστοσύνη των παιδιών. Να μην μένουμε σε ότι ξέραμε μέχρι χθες αλλά να ψάχνουμε για την καινοτομία που θα κάνει την διαφορά στην μέχρι τώρα προπονητική μας φιλοσοφία. Με αυτό τον τρόπο μπορούν να αναδειχθούν τα ταλέντα. 

Κλείνοντας , εύχομαι να σας έχω πείσει με την δικιά μου φιλοσοφία γύρω από τον όρο ταλέντο και να μπορέσετε να έχετε μια πιο ουσιαστική άποψη γύρω από το θέμα. Τα ταλέντα χτίζονται μέρα με την μέρα .Όλοι οι μεγάλοι αθλητές δεν γεννηθήκανε και είπανε θα γίνουμε αστέρες. Είχαν ανθρώπους δίπλα τους που τους βοηθήσανε να αναδειχτούν από μικρή ηλικία, τους χτίσανε τις θεμελιώδης βάσεις για να ανταποκριθούν στο αγωνιστικό επίπεδο.

Αν ένα ταλέντο δεν ξέρεις να το διαχειριστείς στην πιο κρίσιμη ηλικία (παιδική ηλικία)δεν μπορεί να φτάσει μέχρι π.χ τον τελικό του πανευρωπαϊκού. Θα φτάσει μέχρι τον τελικό των σχολικών αγώνων και θα τα παρατήσει γιατί πολύ απλά αφού μόνο του έφτασε μέχρι εκεί, μόνο του θα τα παρατήσει. Το χεις χάσει το παιχνιδάκι. Οι στόχοι πρέπει να είναι βραχυπρόθεσμοι και επιτεύξιμοι και στην συνέχεια μακροπρόθεσμοι. Έτσι φτάνουν τα ταλέντα στην κορυφή. Και κλείνω με ένα ερώτημα; Άραγε υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι στις αθλητικές ακαδημίες στην Κύπρο ή γενικά στον κυπριακό αθλητισμό που μεριμνούν με ουσιαστικά βήματα για την ανάδειξη ταλέντων; Ή αφήνουμε τα ταλέντα μας ανεκμετάλλευτα ώστε να φτάσουν μέχρι σε ένα σημείο ; και μετά να εξαφανιστούν. Που βρισκόμαστε σε αυτό τον τομέα ανίχνευσης και ανάδειξης ταλέντων στην χώρα μας σε σχέση με τις άλλες; Πολλά παιδία έχουν τις προοπτικές να γίνουν ταλέντα είτε έχουν το dna είτε όχι σε τόσο βαθμό, κανένα παιδί δεν είναι κινητικά χαζό, το θέμα είναι η σωστή διαχείριση του υλικού που έχουμε και η μελλοντική τους ανάδειξη σε λαμπρούς αντιπρόσωπους της χώρας μας στο εξωτερικό. Η επιτυχία στον αθλητισμό δεν είναι στόχος είναι αποτέλεσμα σκληρής δουλείας ενός συνόλου ανθρώπων.

*Η Νικολένα Ευθυμίου είναι φοιτήτρια στο Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.     

http://www.coachbasketball.gr/2012/02/blog-post_931.html?spref=fb